donderdag 16 april 2015

Programmeren in het onderwijs (NEMO Amsterdam)

Vanmiddag was ik bij het Science Center NEMO in Amsterdam waar een kennisdelingsbijeenkomst plaatsvond om te kijken wat er nodig is om programmeren in het Nederlands onderwijs in te bedden.

Science Center NEMO en Platform Bèta Techniek (PTB) willen de komende vijf jaar zoveel mogelijk kinderen laten kennismaken met programmeren. Zij worden hiervoor financieel ondersteund door Google om deze beweging een impuls te geven. Ze willen daarvoor graag samenwerken met zoveel mogelijk instanties en organisaties die zich hier (al) mee bezig houden.


Ontwikkelingen volgens Stichting Kennisnet
Namens Stichting Kennisnet presenteerde Harriët Leget kort hoe de ontwikkelingen rondom programmeren momenteel verlopen. Leget legde uit hoe Stichting Kennisnet werkt in opdracht voor de raden PO, VO en MBO. Momenteel is Kennisnet zoekende is wat nu een goed advies is betreffende de juiste plek voor programmeren in het curriculum. Valt het nu onder ICT geletterdheid, Wetenschap & Technologie of toch Rekenen-wiskunde? Eigenlijk vind ik deze hele discussie niet zo interessant, omdat het er alleen maar voor zorgt dat de voortgang stil lijkt te liggen...

In rap tempo behandelde Leget bekende modellen zoals het Trendrapport, gebaseerd op de hype cycle van Gartner, het Vier in Balans model, waarvan de nieuwste editie in juni wordt gepubliceerd en ook de 21st century skills, waarvan Leget aangaf dat deze alweer bijna toe zijn aan een revisie...


Programmeren in UK
Leget kwam met een interessante schets over hoe er momenteel vorm wordt gegeven aan programmeren in het PO in het Verenigd Koninkrijk. Een belangrijke speler hierbij is Computing at School, van oorsprong een grassrootsbeweging. Op hun website staan talloze ideeën en achtergronden over programmeren in het onderwijs, maar het is vooral ook een zeer actieve wereldwijde community.

Op de website van Computing at School staat ook het daadwerkelijke curriculum voor basisscholen gepubliceerd: http://www.computingatschool.org.uk/data/uploads/primary_national_curriculum_-_computing.pdf
Er wordt in dit document onderscheid gemaakt tussen key stage 1 (van vijf t/m zeven jaar) en key stage 2 (van zeven t/m elf jaar).

Waarom programmeren?
  • Vanuit ideologisch standpunt; kinderen een betere grip op de toekomst geven.
  • Vanuit economisch standpunt; veel huidige en toekomstige beroepen vereisen een diepgaande kennis van computing.
  • Vanuit didactisch standpunt; computing is ook belangrijk voor leren in het algemeen en voor andere vakken.

Wat leren over programmeren?
  • Computer science;
  • Information technology; 
  • Digital literacy.

Hoe leren programmeren?
  • Scholen moeten zelf een invulling geven aan het computing curriculum;
  • Scholen mogen dus zelf keuzes maken, maar wat geleerd moet worden is vastgelegd;
  • Uitdaging: groot verschil tussen oud curriculum en nieuw curriculum;
  • Van globale kennis over computers en toepassingen naar meer diepgaande kennis over werking algoritmes en informatica.

In de UK zijn momenteel vier routes om hieraan te werken:
  • Via Computer Science Faculteiten; opleiding tot master teacher voor de beste leerkrachten.
  • Via de master teachers; helpen scholen in hun regio met verkrijgen van kennis, invullen van het curriculum, het bedenken van lesprojecten en het kiezen van de juiste apparatuur en software.
  • Via IT specialistenuit de software-industrie; ondersteuning op scholen door onder andere programmeurs, computerdeskundigen en systeembeheerders.
  • Via buitenschoolse computer- en codeclubs.



Naar een leerlijn programmeren in Nederland
Nu is er nog geen leerlijn programmeren in Nederland, maar er zijn verschillende initiatieven (soms afzonderlijk van elkaar) bezig hiermee. Zo is er bijvoorbeeld een beginnetje gemaakt in het recent verschenen boek Codeklas. Ook de SLO is bezig met een soort leerlijn, maar voorlopig lijkt de discussie vooralsnog voornamelijk te gaan waar programmeren eigenlijk thuis hoort...

In een tafeldiscussie geven deskundigen zoals Sjoerd Dirk Meijer van iQMaak, Sandra Legters en Topn Smit van stichting OPONOA praktische handreikingen van hoe zo'n leerlijn programmeren eruit zou kunnen zien. Het draait volgens hen vooral om programmeerconcepten aanleren.

Belangrijke programmeerconcepten zijn volgens hen:
  • Volgordelijkheid
  • Problemen oplossen
  • Voorwaarden (als... dan...) 
  • Parameters
  • Variabelen
  • Lussen (loops)
  • Herhaling
  • Functies
Meijer geeft een aantal richtlijnen voor het basisonderwijs: zorg dat je met kleuters vooral met fysiek materiaal aan de slag gaat. Bijvoorbeeld de Primo robot, de Bee-Bot en het bordspel Robot Turtles. Vanaf groep 3/4 kun je hier dan software aan toevoegen, het liefst in de vorm van apps zoals bijvoorbeeld ScratchJr.

Vanaf groep 5/6 zouden leerlingen vervolgens ook met de webbased versie van Scratch aan de slag kunnen en misschien in de bovenbouw ook de echte programmeertaal Python. Maar alleen als hier voldoende deskundigheid over in de school is. Als deze deskundigheid er is, geeft Meijer aan dat je in de bovenbouw kan kijken naar talige programmeermogelijkheden, zodat het steeds abstracter wordt voor leerlingen.

De deskundigen aan tafel zijn het eens dat alleen LEGO Mindstorms ongeschikt is om programmeerconcepten te begrijpen. Leerlingen leren hiermee vooral het namaken van kant-en-klare producten zonder dat ze echt doorhebben wat ze doen.

Wat wel goed werkt is leerlingen (eerst kleine) concrete eenvoudige opdrachtjes geven, waarbij ze uitgedaagd worden om problemen op te lossen. Bijvoorbeeld: loop naar het huis of de score wordt nu nog niet bijgehouden of het linkerplankje van Pong werkt nog niet goed...



Tips
Uiteraard vliegen de tips langs tijdens zo'n middag en het is onmogelijk om alles bij te houden. Drie tips wil ik er concreet uitlichten:
  1. De website http://programmerenvoorkinderen.nicolaas.net van Dion Nicolaas waar kinderen vanaf negen jaar kunnen leren programmeren met Python.
  2. De website http://code-it.co.uk van Phil Bagge met ontzettend veel concrete lessuggesties
  3. Het project Codestarter. Op zaterdag 27 juni lanceren NEMO en PTB het project Codestarter. Deze dag zal er een groot programma zijn voor hun netwerk, maar vooral ook voor kinderen van 8 t/m 12 jaar met onder andere workshops en practica over programmeren. Een aanrader om bij te zijn!


Conclusie
Aan de ene kant vond ik het heel erg gaaf om bij deze middag te mogen zijn. Ik heb veel (nieuwe) dingen gehoord en kan programmeren steeds beter bevatten en plaatsen. Tegelijkertijd merk ik wel dat het een proces is om echt te achterhalen wat nu belangrijk is voor mij als docent op de Pabo. Tijdens deze middag waren er veel (commerciële) instellingen die allemaal hun eigen belangen hebben.

Kortom, de zoektocht naar een leerlijn programmeren is nog lang niet klaar. Dat geeft ook niet, het proces is waardevol! Mijn vervolgstap is contact op nemen met dr. Marja-Ilona Koski en Deborah Carter van NewTech Kids. Koski is onlangs gepromoveerd op het gebied van programmeren voor jonge kinderen. Haar scriptie, Connecting Knowledge Domains: An Approach to Concept Learning in Primary Science and Technology Education staat online op de site van TU Delft. Interessant om te lezen, maar zeker ook om gezamelijk na te denken over mogelijkheden in de lerarenopleiding!

Geen opmerkingen:

Een reactie posten