MOOC: Het innovatieproces bij blended learning

In de zesde (en laatste) week van de MOOC: Blended Learning kijken Brian Greenberg, Michael Horn en Rob Schwarz vooral terug naar wat de afgelopen weken reeds behandeld is. Daarnaast kijken ze ook naar het ontwerpproces voor het maken van een eigen (prototype) blended leeromgeving. Ze staan daarbij vooral stil bij het innovatieproces.

Meer een heel nieuw gerecht dan een bestaand recept

Bij het implementeren van een grootschalige en complexe onderwijsverandering zoals blended learning, kun je er niet vanuit gaan dat alles in één keer vlekkeloos verloopt. Het is een iteratief proces dat waarschijnlijk meerdere cycli moet doorlopen om telkens weer een beetje beter te worden. Dat is in feite ook wat alle voorbeeldscholen gedaan hebben. Dat kost tijd, geld en energie, maar deze scholen waren echt toegewijd aan hun innovatieproces.

Er is op dit moment geen kant en klaar format wat scholen kunnen doorlopen om blended learning succes te implementeren. Aan de slag gaan met deze innovatie is alles behalve een uitgedacht recept volgen. Het lijkt meer op een chefkok die een compleet nieuw gerecht wil maken. Zo'n chef doet wellicht eerst inspiratie op bij andere chefs en hun expertise gebruiken om potentieel interessante ingrediënten samen te voegen. Vervolgens probeert de chef het uit en proeft tijdens verschillende stadia. Hij vraagt veel feedback aan anderen en op deze wijze doorloopt hij herhaaldelijk een ontwerpcyclus om tot een succesvol nieuw gerecht te komen, dat waarschijnlijk compleet anders is dan waar hij in het begin aan dacht...

Bovenstaande metafoor betekent niet dat je in het wilde weg moet experimenteren. Het is een verstandig om een wetenschappelijke methode te volgen. Je begint met een goed uitgedachte hypothese die je snel en eenvoudig wil testen. Op basis van de resultaten kun je bepalen of je in de goede richting zit, of niet. Het is een rigoureus denkproces. 

Het proces van leren door te doen

Veel innovaties worden aan het begin van een schooljaar gestart en het hele jaar gehanteerd. Daarbij worden er vaak geen veranderingen doorgevoerd tijdens het schooljaar, noch wordt er data verzameld of tussentijds geëvalueerd. Ergens aan het einde van het schooljaar wordt er weer nagedacht of de vernieuwing volgend schooljaar behouden moet blijven of niet. De keuze daarvan wordt vaak gemaakt op basis van gevoel of wie er toevallig op dat moment bij de vergadering aanwezig is.

Er zijn diverse modellen om innovaties beter te testen, ervan te leren en weer aan te passen, zoals:

• Ontwerpend leren;
• Mager opstarten methodiek;
• Ontdekkingsgericht plannen.

Dit zijn modellen die op zichzelf uitvoerig uitgewerkt kunnen worden, maar voor deze MOOC hebben Greenberg en Horn deze modellen als het ware gecombineerd om een overzicht te geven van het innovatieproces. Ze benoemen zes stappen die als uitgangspunt dienen bij het implementeren van iets onbekends in onzekere condities:

1. Heldere doelen beschrijven;
2. De doelen meetbaar maken;
3. Committeren tot actie;
4. Creëer mini-toetsmomenten;
5. Gegevens verzamelen;
6. Blijven herhalen.

Ad 1. Heldere doelen beschrijven

Het is essentieel om te starten met het beschrijven van heldere doelen om richting te geven aan de implementatie. Het doel kan nooit het gebruik van technologie op zichzelf zijn. Het gaat om de leerervaring die je voor leerlingen wil creëren en de manier waarop technologie je daarbij kan helpen. 

Ad 2. De doelen meetbaar maken

Bedenk goed hoe je de doelen (tussentijds) wil gaan meten. Welke resultaten/data ga je verzamelen en wat vertellen deze over het proces? Je moet kunnen bepalen of je op een goede manier bezig bent, of niet. Bij resultaten/data draait het niet alleen om toetsresultaten, maar ook om leerlingbetrokkenheid, beschikbare tijd voor leerkrachten per leerling, etc. 

Ad 3. Committeren tot actie

Het is een belangrijke stap om je te committeren tot actie, omdat het niet bij een theoretisch plan moet blijven. Je moet daadwerkelijk aan de slag en de plannen uitproberen met echte leerlingen. 

Ad 4. Creëer mini-toetsmomenten

Als je aan de slag gaat, hoeft het niet een alles-of-niets-poging te zijn. Dat werkt vaak afschrikwekkend en daarmee averechts. Het is vaak veel handiger om kleine mini-toetsmomenten te hanteren, waarmee je snel en eenvoudig (kleine) ideeën kunt uitproberen en aanpassen. Wanneer je iets nieuws wil doen, probeer het eerst kleinschalig uit, voordat je dit met honderden leerlingen gaat uitproberen.

Het is aan te raden om veel feedback te vragen aan collega's. Door met een open mindset feedback te vragen, kun je op heel innovatieve ideeën komen om mee door te gaan.

Ad 5. Gegevens verzamelen

Zodra je onderdelen uitprobeert, verzamel je data. Dit kunnen toetsresultaten zijn of andere kwantitatieve data, maar daarnaast is het belangrijk om ook tijdens de les gericht te observeren naar wat er gebeurt. Dat kan door een collega gedaan worden of eventueel een video-opname. Dat levert vele malen betere data op dan achteraf zelf bedenken hoe het is gegaan. 

Vergeet ook niet om leerlingen zelf om feedback te vragen. Dat kan bijvoorbeeld door gerichte leerlingevaluaties (vragenlijsten) over wat zij wel/niet prettig vinden.

Ad 6. Blijven herhalen

De reden dat je moet blijven herhalen, is omdat het nooit in één keer goed zal gaan. Het is een continu proces. Je moet er voor open staan dat er (veel) dingen verkeerd zullen gaan en dat kunnen accepteren. De cyclus van maken, meten, leren zal de innovatie voortstuwen en tot betere resultaten leiden. Liever heel veel kleine mini-processen, dan één groot innovatieproces. De kans om fouten snel op te sporen en aan te pakken is dan vele malen groter. Maar blijf herhalen om jezelf te blijven verbeteren.

Extra uitdagingen

Binnen een schoolcontext heb je vaak nog extra uitdagingen. Soms heb je op papier een geweldig idee, maar wanneer je het uitprobeert, werkt het voor geen meter. Dat kan aan allerlei factoren liggen: soms ligt het internet er uit, soms zijn er persoonlijke omstandigheden met leerlingen waardoor ze niet kunnen concentreren, soms zijn lessen op een vervelend tijdstip ingeroosterd, etc. Het is dan een uitdaging om daar doorheen te kunnen prikken en te blijven uitproberen om erachter te komen hoe je kunt bijstellen en verbeteren.

Voor pure ontwikkelaars is het belangrijk om te vertrouwen op de daadwerkelijke leerkrachten. Spar met elkaar en vertrouw op hun deskundigheid. Maar durf ook om fouten toe te geven als iets echt niet werkt. Houdt elkaar scherp en blijf kijken naar het implementatieproces van de innovatie om te bepalen wat werkt en wat niet.

Conclusie

Deze laatste week is er relatief weinig nieuw aanbod. Het is voornamelijk een review van de afgelopen vijf weken en een korte introductie op het implementeren van een innovatieproces. Hoewel de zes stappen aardig zijn, had ik het persoonlijk interessanter gevonden als ze daadwerkelijk de verschillende modellen uitvoerig hadden behandeld. Dat gezegd hebbende, deze zes stappen geven wel de nodige houvast om in elk geval aan de slag te gaan; op lesniveau, op cursusniveau, op klassenniveau en zelfs op schoolniveau!

Daarmee komt de MOOC: Blended Learning tot een eind. Althans, ik heb nu alle video's bekeken en samengevat. Eind deze week moet ik nog één schriftelijke opdracht inleveren (een prototype blended leeromgeving) om ook de hele MOOC af te ronden.

Het is de derde MOOC die ik in 2015 heb gevolgd en ik vond het ontzettend interessant om te volgen. Ik merk dat het een behoorlijke investering is om zo intensief zes weken lang weer te studeren, maar ik leer telkens nieuwe inzichten en hoop zo ook van nieuwe ontwikkelingen op de hoogte te blijven. In 2016 zal ik zeker meer MOOC's gaan volgen, want ik heb er nog heel wat op mijn wensenlijstje staan!

photo credit: IMG_2896 via photopin (license)
photo credit: First grade reading - small group breakout via photopin (license)